پترولوژی بازالت آلکالن تویره، شاهدی بر ولکانیسم الیگوسن درون صفحه قاره‌ای در شمال‌غرب خرد‌قاره شرق-ایران مرکزی، جنوب‌غرب جندق

در شمال‌غرب خرد‌قاره شرق-ایران مرکزی (CEIM) در جنوب‌غرب جندق، بازالت آلکالن تویره به سن الیگوسن با امتداد شمال‌غربی-جنوب‌شرقی تا شرقی-غربی رخنمون دارد. این آلکالی‌بازالت با بافت پورفیریتیک، پویی‌کیلیتیک و میکرولیتیک‌پورفیریتیک دارای کانی‌های اولیه الیوین (کریسولیت)، کلینوپیروکسن (دیوپسید-اوژیت)، پلاژیوکلاز (لابرادوریت) و اسپینل و کانی‌های ثانویه مگنتیت تیتان‌دار، سرپانتین و زئولیت است. این بازالت از عناصر آلکالی (Na2O+K2O)، TiO2، LILE Ba)، Cs و (Rb و HFSE Hf)، Nb، Ti و (Zr غنی و دارای نسبت بالای LREE/HREE (La/Yb= 64/9 تا 68/12) است. ترکیب شیمیایی این سنگ‌ها بیانگر آن است که ماگمای سازنده بازالت آلکالن تویره حاصل ذوب بخشی یک گارنت‌لرزولیت کربناته در گوشته آستنوسفری است. موقعیت زمینی‌شناسی منطقه نشان می‌دهد که فرورانش صفحه اقیانوسی اطراف CEIM در امتداد گسل کویر بزرگ از تریاس تا ائوسن عامل متازوماتیزم کربناته و باروری گوشته شده است. وجود زنولیت و زنوکریست فراوان و بافت‌های واکنشی آنها در این آلکالی‌بازالت بیانگر سرعت بالای صعود آن است. عملکرد گسل‌های کویر بزرگ و تویره در یک رژیم کششی درون صفحه قاره‌ای می‌تواند عامل ولکانیسم آلکالن الیگوسن در شمال‌غرب CEIM باشد.